เอกลักษณ์การไหว้ของไทย

วัฒนธรรมการไหว้คือการแสดงความมีสัมมาคารวะอย่างหนึ่ง เป็นธรรมเนียมการทักทายและแสดงความเคารพต่อกัน การไหว้ทำให้ผู้ใหญ่รักและเอ็นดู คนที่พบเห็นต่างชื่นชม คำที่เรามักจะได้ยินเป็นประจำที่ใช้กล่าวชมผู้ที่มีสัมมาคารวะและได้รับการอบรมมารยาทการไหว้ว่ารู้จัก “ไปลามาไหว้” หมายความว่า เมื่อพบกันก็ไหว้ทักทาย เมื่อจากกันก็ไหว้ลาพร้อมกล่าวคำว่าสวัสดี แต่ด้วยสาเหตุหลายประการที่ทำให้คนรุ่นใหม่ให้ความสำคัญกับวัฒนธรรมการไหว้น้อยลงหรืออาจมองข้ามวัฒนธรรมการไหว้ไปบ้าง ส่งผลให้บางครั้งไม่รู้ความหมาย หรือวิธีการไหว้ที่ถูกต้องว่าควรปฏิบัติอย่างไร?

การไหว้ที่ถูกต้องมีหลักปฏิบัติ 3 ระดับ ดังนี้

ระดับที่ 1 การไหว้พระ

ได้แก่ การไหว้พระรัตนตรัยรวมทั้งปูชนียวัตถุและปูชนียสถานที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ในกรณีที่ไม่สามารถกราบเบญจางคประดิษฐ์ได้ โดยประนมมือขึ้นให้นิ้วหัวแม่มือจรดที่กลางระหว่างคิ้ว นิ้วชี้แตะที่เหนือหน้าผาก ก้มหัวให้หน้าขนานกับพื้น ค้อมหลังพอประมาณ

ระดับที่ 2 การไหว้ผู้มีพระคุณและผู้อาวุโส

ได้แก่พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ครู อาจารย์และผู้ที่เราเคารพอย่างสูง โดยประนมมือขึ้นเช่นเดียวกับการไหว้พระ แต่นิ้วหัวแม่มือจรดปลายจมูก นิ้วชี้จดระหว่างคิ้ว

ระดับที่ 3 การไหว้บุคคลทั่วไปและผู้เสมอกัน 

ให้ประนมมือขึ้นก้มศีรษะเล็กน้อย หัวแม่มือจรดที่ปลายคาง นิ้วชี้แตะที่จมูก ค้อมหลังพอประมาณ  ส่วนการไหว้ผู้เสมอกันทั้งชายและหญิงให้ยกมือขึ้นไหว้พร้อมกัน หรือในเวลาใกล้เคียงกัน

วิธีการประนมมือ คือ ยกมือทั้งสองขึ้นประกบกัน ตั้งเป็นกระพุ่มมือประนมไว้ระหว่างอก ให้ปลายมือตั้งขึ้น ข้างบนนิ้วมือทั้งสองข้าง ทุกนิ้วแนบชิดสนิทกัน อย่าให้เหลื่อมล้ำกันอย่าให้กางห่างออกจากกัน ข้อศอกทั้งสองแนบชิดชายโครง ในการยืนไหว้ผู้ชายให้ยืนตัวตรง ค้อมตัวลงพร้อมกับยกมือขึ้นไหว้ ตำแหน่งของนิ้วหัวแม่มือให้ถูกต้องตามระดับของบุคคลที่เราแสดงความเคารพ จากนั้นลดมือลงพร้อมกับยืดตัวขึ้นกลับมาในท่ายืนตรงตามเดิม ส่วนผู้หญิงนั้น เมื่อยืนไหว้ ให้ถอยเท้าใดเท้าหนึ่งที่ถนัดไปข้างหลังเล็กน้อย พร้อมกับย่อตัวยกมือขึ้นไหว้ ตำแหน่งของนิ้วหัวแม่มือให้ถูกต้องตามระดับของบุคคลที่เราแสดงความเคารพ จากนั้นจึงลดมือลงพร้อมกับชักเท้าที่ถอยไปกลับมาอยู่ในท่ายืนตรงตามเดิม หรือจะใช้การยืนตรงไหว้แบบชายก็ได้

อย่างไรก็ตามวิธีการปฏิบัติเป็นเพียงแนวทางที่สามารถนำไปปรับหรือประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับเวลาและสถานที่ โดยปกติวัฒนธรรมการไหว้เป็นวิถีชีวิตที่ถูกปลูกฝังให้รู้จักกาลเทศะการมีมารยาทในสังคม ซึ่งไม่ต้องกลัวว่าจะไหว้ผิดหรือถูก เพราะในความเป็นจริงแล้วเรื่องของมารยาทไทยนั้นไม่มีคำว่าผิดหรือถูก มีแต่ความนุ่มนวล สวยงามหรือไม่เท่านั้น สิ่งเหล่านี้จะแสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ของไทยและทำให้ตระหนักถึงขนบธรรมเนียมและวัฒนธรรมไทยของเรา

บรรณานุกรม

สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ. (2539). มารยาทไทย. กรุงเทพฯ : คุรุสภาลาดพร้าว.

สำนักวัฒนธรรม กีฬา และการท่องเที่ยว. (2551). มารยาทไทยมรดกทางวัฒนธรรมไทย. กรุงเทพฯ : ไอแอม  ฟายน์.

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (ม.ป.ป.). การไหว้มารยาทไทยที่ควรสืบทอด. ค้นเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2561, จาก http://www.culture.go.th/culture_th/mobile_detail.php?cid=11&nid=583

สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ. (ม.ป.ป.). การไหว้วัฒนธรรมไทยที่ต้องรักษาไว้. ค้นเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2561, จาก https://sites.google.com/site/saturdayblahblah/home/kar-hiw-wathnthrrm-thiy-thi-txng-raksa-wi

ภาพประกอบ

adayroi.com. (ม.ป.ป.). sawatdee. ค้นเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2561, จาก https://www.adayroi.com/tour-thai-lan-5n4d-bangkok-pattaya-kh-tu-tp-hcm-do-dat-viet-tour-to-chuc-p-dv_71755317

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ). (ม.ป.ป.). ภาพระดับที่ 1 การไหว้พระสงฆ์. ค้นเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2561, จาก https://oer.learn.in.th/search_detail/result/33570

โรงเรียนวีรนาทศึกษามูลนิธิ. (2560). ภาพระดับที่ 2 การไหว้ผู้ใหญ่หรือผู้อาวุโส. ค้นเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2561, จาก http://vss.ac.th/news-detail_2277_26325

cluebees.com. (ม.ป.ป.). ภาพระดับที่ 3 การไหว้บุคคลทั่วไปหรือผู้ที่เสมอกัน. ค้นเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2561, จาก http://www.cluebees.com/more/highlights/how-to-gree-in-different-countries

โรงเรียนวีรนาทศึกษามูลนิธิ. (2560). ภาพการประนมมือไหว้. ค้นเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2561, จาก http://vss.ac.th/news-detail_2277_26325

---

เรียบเรียงโดย ทิพย์วรินทร อิ่มสมบัติ นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพ สาขาวิชาสารสนเทศศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา