> พระราชประวัติ 
 > พระราชบิดาแห่งอักษรไทย
 > พระเกียรติคุณแผ่ไพศาล 
 > ธรรมะในศิลาจารึก 
    .... ความสัมพันธ์  
    .... ศาสนประวัติ 
    .... ศาสนพิธี  
    .... ศาสนวัตถุสถาน  
    .... ศาสนธรรม  
    .... ทรงศีล ศรัทธา  
    .... พรหมวิหาร ๔   
    .... กตัญญู กตเวทิตา 
    .... คือพรหมของบุตร   
    .... ทศพิธราชธรรม  
 > ปกิณกะ 
 > สัตยาธิษฐาน 

 > บรรณานุกรม 
 > คณะผู้จัดทำ 

 > หน้าแรก 

ศาสนธรรม : พรหมวิหาร ๔ 

         พรหมวิหาร แปลว่า ธรรมอันเป็นที่อยู่ของพรหม   คำว่า พรหม แปลว่า ประเสริฐ เป็นอันได้ความว่าคุณธรรมทั้ง ๔ ประการนี้ เป็นคุณธรรมที่ทำให้ผู้ประพฤติปฏิบัติให้เป็นผู้ประเสริฐ   สันนิษฐานได้โดยปริยายว่าพ่อขุนรามคำแหงมหาราชนั้น พระองค์ทรงไว้ซึ่งพรหมวิหาร ๔ ตลอดเวลา ดังจะยกตัวอย่างประกอบพอสมควร 

๑.  เมตตา 
         หมายถึง ความรักที่มุ่งเพื่อปรารถนาดี ไม่หวังผลตอบแทนใดๆ ไม่ว่าจะเป็นผลตอบแทนทางกำลังใจหรือวัตถุก็ตาม 

          ^(๑) "เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่............."
          ^(๒) "คนใดขี่ช้างมาหา มาเมืองมาสู่ ช่วยเหนือเฟื้อกู้ มันบ่มีช้าง บ่มีม้า บ่มีปั่วบ่มีนาง บ่มีเงินบ่มีทอง ให้แก่มัน ช่วยมันตวงเป็นบ้านเป็นเมือง............."

๒.  กรุณา 
         หมายถึง ความสงสาร ปรานี มีความประสงค์จะสงเคราะห์ให้พ้นทุกข์ ไม่หวังผลตอบแทนใดๆ เช่นกัน มุ่งที่จะสงเคราะห์คนและสัตว์ที่มีความทุกข์ ให้หมดทุกข์ ตามกำลังกาย กำลังปัญญา กำลังทรัพย์ เท่าที่จะทำได้ แต่สิ่งที่จะนำมาสงเคราะห์นั้น จะต้องเป็นสิ่งที่ได้มาโดยชอบธรรม

          ^(๓) "ไพร่ฟ้าลูกเจ้าลูกขุน ผิแลผิดแผกแสกว้างกัน สวนดูแท้แล้จึงแล่งความแก่ข้าด้วยซื่อ............."
          ^(๔) "ได้ข้าเสือกข้าเสือหัวพุ่งหัวรบกันก็ดี บ่ฆ่าบ่ตี"

๓.  มุทิตา
         หมายถึง ความมีจิตชื่นบาน อ่อนโยน ยินดีเมื่อผู้อื่นได้ดี ด้วยความผ่องใสเหมือนดั่งตนเองเป็นผู้ได้รับ ไม่มีจิตริษยาเจือปน ไม่หวังผลตอบแทนด้วยกรณีใดๆ ทั้งสิ้น  แม้แต่คำว่าขอบใจ 

          ^(๕) "เมื่อชั่วพ่อขุนรามคำแหง เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำมีปลา ในนามีเข้า เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่............."
          ^(๖) "เพื่อจูงวัวไปค้า ขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงินค้าทองค้า"

๔.  อุเบกขา
         หมายถึง มีอารมณ์เป็นกลางวางเฉย ไม่เอียงซ้ายเอียงขวา แต่ไม่ใช่ว่าใครจะเป็นอย่างไรก็เฉย กล่าวคือ ทรงความเป็นธรรม ไม่มีความลำเอียงต่อผู้ใดผู้หนึ่งที่จะต้องได้รับความทุกข์หรือความสุข  ด้วยอารมณ์ที่ประกอบไปด้วยความเมตตาปรานี พร้อมที่จะให้ความสงเคราะห์เสมอ เมื่อมีโอกาส 

          ^(๗) "ไพร่ฟ้าลูกเจ้าลูกขุน ผิแลผิดแผกแสกว้างกัน สวนดูแท้แล้จึงแล่งความแก่ข้าด้วยซื่อ บ่เข้าผู้ลักมักผู้ซ่อน เห็นเข้าท่านบ่ใคร่พิน เห็นสินท่านบ่ใคร่เดือด"
          ^(๘) "ในปากประตูมีกระดิ่งอันหนึ่งแขวนไว้หั้น ไพร่ฟ้าหน้าปก กลางบ้านกลางเมือง มีถ้อยความเจ็บท้องข้องใจ มันจักกล่าวถึงเจ้าขุนบ่ไร้ ไปลั่นกระดิ่งอันท่านแขวนไว้ พ่อขุนรามคำแหงเจ้าเมืองได้ยินเรียก เมื่อถามสวนความแก่มันด้วยซื่อ ไพร่ในเมืองสุโขทัยนี้จึ่งชม"

*********