ปราสาทหินพนมรุ้ง โบราณสถานอารยธรรมขอโบราณ ตั้งอยู่บนยอดภูเขาไปที่ดับสนิทแล้ว สมบูรณ์ด้วยรูปแบบการวางผัง การเลือกทำเลที่ตั้ง และคงสภาพเดิมที่สุดในประเทศไทย ทางขึ้นจากเขามุ่งสู่ทางเดินตัดตรงไปยังสะพานนาคจนถึงทางขึ้นขานขาลา ผ่านโคปะระทางด้านตะวันออก พุ่งตรงจนเข้าไปถึงครรภคฤหะ ประดิษฐานรูปเคารพประธาน คือ ศิวลึงค์ เป็นรูปเคารพแทนมหาเทพ หรือพระศิวะ ทางลัทธิไศวนิกาย ก่อสร้างด้วยศิลาทรายสีชมพู ศิลาแรงและอิฐ สร้างขึ้นเพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมของชุมชนในท้องถิ่นรายรอบ พัฒนาสู่ศาสนสถานขนาดใหญ่ ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับสังคมและการเมืองระหว่างชุมชนในท้องถิ่นนี้กับเมืองพระนคร

       เมื่อถึงช่วงวันเพ็ญเดือนห้า ชาวบุรีรัมย์ต่างพร้อมใจกันจัดงานประเพณีขึ้นเขาพนมรุ้ง ในเวลาดังกล่าวจะเกิดความมหัศจรรย์ เมื่อกรอบประตูทั้ง 15 บาน ทางด้านทิศตะวันตก จะสามารถมองเห็นปรากฏการณ์พระอาทิตย์ส่องผ่านบานประตู จากปรางค์ประธานสู่ซุ้มประตูด้านหน้า ในช่วงพระอาทิตย์ตกและพระอาทิตย์ขึ้น นับว่าเป็นความก้าวหน้าของช่างในอดีตที่สามารถคำนวณการก่อสร้างได้อย่างแม่นยำ

       เริ่มต้นพิธีกรรมบวงสรวงปราสาทพนมรุ้ง การแสดงเรื่องราวตำนานการสร้างปราสาท รวมทั้งกิจกรรมแข่งขันวาดภาพ แข่งขันจักรยานเสือภูเขา ฯลฯ เมื่อได้มาสัมผัสสักครั้ง ท่านจะไม่ลืมภาพความงดงามของแสงอาทิตย์ที่สาดกระทบตัวปราสาทลอดผ่านบานประตู

ศุภชัย เอี่ยมสุวรรณ...[และคนอื่นๆ]. (2553). 75 เทศกาล งานประเพณีทั่วไทย ที่คนไทยต้องไปสักครั้ง. กรุงเทพฯ:บ้านผู้นำ.

ภาพประกอบ : http://www.muangthai.com/thaidata/wp-content/uploads/2011/04/panom-0178.jpg