วัสดุเหลือใช้…สร้างงานนิทรรศการได้จริงหรือ?
ในการจัดนิทรรศการนั้น วัสดุอุปกรณ์เป็นองค์ประกอบสำคัญส่วนหนึ่ง ที่จะทำให้การสร้างสรรค์นิทรรศการบรรลุตามเป้าหมายที่ตั้งไว้ได้ ซึ่งในการจัดนิทรรศการในแต่ละครั้งอาจจะมีวัสดุอุปกรณ์แตกต่างกันไป มากบ้าง น้อยบ้าง ตามแต่สถานการณ์นั้น ๆ ในขณะเดียวกันนิทรรศการจะต้องนำสารสนเทศมาจัดแสดงโดยใช้โสตทัศนวัสดุ เครื่องมือทางโสตทัศนวัสดุและกิจกรรมทางโสตทัศนวัสดุ เพื่อใช้เป็นสื่อสำหรับให้ความรู้ความเข้าใจในข้อมูลต่าง ๆ ทางด้านการศึกษา ดังนั้นหากมีวัสดุอุปกรณ์จำกัด การนำวัสดุเหลือใช้มาสร้างสรรค์นิทรรศการ ด้วยวิธี reuse, recycle หรือ upcycle เพื่อให้การปฏิบัติงานบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ย่อมเป็นทางเลือกหนึ่งที่คาดว่าจะแก้ไขข้อจำกัดที่มี ได้ไม่มากก็น้อย ตามแต่กรณีไป
จากวัสดุเหลือใช้สู่งานสร้างสรรค์
สารสนเทศนิทรรศการทางการศึกษา
กระบวนการคิดสร้างสรรค์ประดิษฐ์ผลงาน ใหม่ ๆ จากเศษวัสดุเหลือใช้ เพื่อนำกลับมาเป็นชิ้นงานที่สำเร็จและสวยงาม สามารถนำไปใช้เป็นสื่อในการจัดแสดงนิทรรศการทางการศึกษาได้ การเลือกใช้เศษวัสดุมาใช้เป็นงานประดิษฐ์ให้เกิดชิ้นงานใหม่ ๆ และมีประโยชน์ต่อการจัดนิทรรศการ ได้แก่ แก้ว ขวด กระจก กระดาษ พลาสติก ไม้ โลหะ เหล็ก ทองแดงอะลูมิเนียม เป็นต้น
ขั้นตอนการดำเนินงาน
ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน
1) การเตรียมการผลิต (pre-production) ประกอบด้วย
1.1) กำหนดวัตถุประสงค์ (ทำไมจึงต้องทำ)
1.2) กำหนดเป้าหมาย (จะทำอะไร)
1.3) จัดลำดับขั้นตอนการทำงาน (ทำเมื่อไร)
1.4) กำหนดวิธีการทำงาน (จะทำอย่างไร)
1.5) กำหนดสถานที่ (ที่ไหน)
1.6) กำหนดผู้รับผิดชอบแต่ละขั้นตอน (ใคร)
1.7) กำหนดงบประมาณค่าใช้จ่าย (เท่าไร)
2) การผลิต (production) ประกอบด้วย
2.1) ศึกษาและค้นคว้าข้อมูลจากแหล่งสารสนเทศต่าง ๆ เกี่ยวกับคุณสมบัติวัสดุเหลือใช้ที่เลือก
2.2) วิเคราะห์เลือกกรรมวิธีในการผลิตที่เหมาะสมกับวัสดุเหลือใช้ที่เลือก
2.3) ออกแบบผลงานโดยใช้ข้อมูลที่ศึกษาและค้นคว้าเป็นแนวทางในการออกแบบ
2.4) ดำเนินการผลิตผลงาน
3) ตรวจสอบการผลิต (post-production) ประกอบด้วย การตรวจสอบความถูกต้องของผลงานที่ผลิต ว่ามีส่วนใดต้องปรับปรุงแก้ไขหรือไม่ หากมีก็ดำเนินการแก้ไขให้มีความสมบูรณ์ ให้ได้มากที่สุด
ตัวอย่าง
แนวทางวางแผนดำเนินงาน
แปรรูปวัสดุเหลือใช้
เพื่อการจัดนิทรรศการทางการศึกษา
1) กำหนดวัตถุประสงค์ นำเสนอรูปร่างลักษณะของอสุรกายให้เป็นรูปธรรมเพื่อผู้เข้าชมสามารถเข้าใจได้ง่าย
2) กำหนดเป้าหมาย ทำแบบจำลอง (model) อสุรกาย
3) จัดลำดับขั้นตอนการทำงาน
3.1) ศึกษาและค้นคว้าข้อมูลจากแหล่งสารสนเทศต่าง ๆ เกี่ยวกับคุณสมบัติของกระดาษหนังสือพิมพ์
3.2) วิเคราะห์เลือกกรรมวิธีในการผลิตเป็นกระดาษอัดหรือเปเปอร์มาเช่ (papier-mache)
3.3) ออกแบบผลงานโดยใช้ข้อมูลที่ศึกษาและค้นคว้าเป็นแนวทางในการออกแบบ
3.4) ดำเนินงานผลิตผลงาน
3.5 ตรวจสอบการผลิต
4) กำหนดวิธีการทำงาน
4.1) ประติมากรรมลอยตัวจากกระดาษหนังสือพิมพ์เป็นหลัก
4.2) ขึ้นโครงสร้างจากลวดและฟอยล์ห่ออาหาร
4.3) เลือกใช้วิธีทำกระดาษให้ยุ่ย (เปื่อยจนสลายตัวได้ง่าย)
4.4) ใช้กระป๋องขนมมันฝรั่งแผ่นเป็นฐาน
4.5) เก็บรายละเอียดผลงานด้วยดินญี่ปุ่น
4.6) ให้สีด้วยสีน้ำรองพื้นสีขาว
4.7) เก็บรายละเอียดสีด้วยสีอะคริลิค
5) กำหนดสถานที่ จัดแสดงที่ห้องจัดแสดงนิทรรศการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
6) กำหนดผู้รับผิดชอบแต่ละขั้นตอน
6.1)นายกอ นามสกุลขอ ความรับผิดชอบ จัดหาวัสดุอุปกรณ์
6.2) นายคอ นามสกุลงอ ความรับผิดชอบ ปั้น
6.3) น.ส.จอ นามสกุลฉอ ความรับผิดชอบ ทาสี
6.4) น.ส.ชอ นามสกุลซอ ความรับผิดชอบ ติดตั้งในสถานที่จริง
7) กำหนดงบประมาณค่าใช้จ่าย
| ลำดับที่ | รายละเอียด | มีวัสดุอยู่แล้ว | ไม่มีวัสดุอยู่ | ราคาต่อหน่วย | จำนวนที่ต้องใช้ | ราคาต่อหน่วย+จำนวน |
| 1 | กระดาษหนังสือพิมพ์ | / | – | – | 10 แผ่น | – |
| 2 | ดินญี่ปุ่น | – | / | ฿ | 1 ก้อน | ฿ |
| 3 | ลวด | / | – | – | 60 ซม. | – |
| 4 | ฟอยล์ห่ออาหาร | / | – | – | 0.25 ม้วน | ฿ |
| 5 | สีน้ำรองพื้นสีขาว | – | / | ฿ | 60 มล. | ฿ |
| 6 | สีอะคริลิค(แดง/เหลือง/น้ำเงิน/ดำ) | – | / | ฿ | 4 หลอดเล็ก | ฿ |
| 7 | กาว | – | / | ฿ | 60 มล. | ฿ |
| รวม | งบประมาณโดยรวม ฿ |
ผู้เรียบเรียง: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
