หุ่นจำลองเปรตไม่ให้ทาน
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน
นักวิชาโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
หุ่นจำลอง
เปรตไม่ให้ทาน
การผลิตหุ่นจำลองเปรตไม่ให้ทาน เพื่อเป็นสื่อส่งเสริมการศึกษาเนื้อหาวรรณคดีสุโขทัย ซึ่งเป็นพระราชนิพนธ์ใน พระมหาธรรมราชาที่ 1 ลิไทย พระมหากษัตริย์องค์ที่ 6 แห่งราชวงศ์พระร่วง (กรมศิลปากร, 2556, หน้า 75) ในส่วนของเปรตภูมิ เพื่อให้เข้าใจเนื้อหาวิชาการที่เป็นนามธรรมในรูปแบบรูปธรรมได้ ซึ่งทางมหาวิทยาลัยรามคำแหง มีการเรียนการสอนในกระบวนวิชาวรรณคดีสุโขทัย (THA 2201) ด้วย นอกจากนี้ยังผลิตเพื่อถ่ายทอดวิธีการตีความเนื้อหาทางวิชาการ เพื่อผลิตเป็นสื่อส่งเสริมการศึกษา ที่ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้และความเข้าใจที่มากขึ้นได้ในผู้เรียน ซึ่งทางมหาวิทยาลัยรามคำแหง มีการเรียนการสอนในกระบวนวิชาการจัดนิทรรศการทางการศึกษา (ECT 3805) รวมถึงนักศึกษาที่ศึกษาเกี่ยวกับการผลิตและใช้สื่อการศึกษา เช่น สาขาปฐมวัย (สถิตินักศึกษาที่เข้ารับฟังการบรรยายพิเศษเกี่ยวกับการผลิตสารสนเทศนิทรรศการทางการศึกษา) โดยมุ่งหวังให้นักศึกษาสามารถนำความรู้ดังกล่าวไปปรับใช้ในการเรียนและการทำงานได้
เพื่อสื่อสารสะท้อนความทุกข์ทรมาน
จากการต้องกินของเน่าเหม็น
ตามคติความเชื่อเกี่ยวกับไตรภูมิ กล่าวว่า กามภูมิ จะแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ได้แก่ 1. สุคติภูมิ 2. ทุคติภูมิ หรือ อบายภูมิ และเปรตภูมิจัดอยู่ในกลุ่มทุคติภูมิ (กรมศิลปากร, 2556, หน้า 79) เพราะ เปรตภูมิ เป็นดินแดนที่อยู่ของผู้ไร้ความสุข ซึ่งทุกข์ทนน้อยกว่านรกภูมิแต่ก็ห่างไกลจากความสุขอยู่มากนัก หากผู้ที่เคยเกิดในนรกภูมิแต่ชดใช้กรรมยังไม่หมด ยังคงเหลือเศษบาปอยู่ ก็จะต้องมาเกิดในเปรตภูมิต่อ เพื่อชดใช้กรรมให้หมดสิ้นจนกว่าจะพ้นกรรม (สกายบุ๊กส์, 2550, หน้า 66) ทั้งนี้ไตรภูมิกถามีคุณค่าด้านศาสนา สามารถนำหลักธรรมสำคัญมาถ่ายทอดได้อย่างมีอรรถรส สามารถทำให้ผู้อ่านเข้าใจเรื่องผลแห่งกรรมได้ วรรณคดีเรื่องนี้สามารถใช้อบรมสั่งสอนประชาชนให้กระทำความดีและเกรงกลัวต่อบาปได้ (กรมศิลปากร, 2556, หน้า 94) ดังเช่นกรณี เปรตไม่ให้ทาน
กรมศิลปากร (2555) กล่าวไว้ใน ไตรภูมิกถาฉบับถอดความ ว่าเปรตไม่ให้ทานนี้ จะมีความอดอยากมาก เมื่อพวกเขาเห็นข้าวและน้ำที่มีรสชาติอร่อยจึงนำมากินเป็นอาหารบรรเทาความหิว แต่เมื่อกินอาหารเหล่านั้นเข้าไปแล้ว อาหารเหล่านั้นก็กลายเป็นลามกอาจม เน่าเหม็นกลายเป็นหนอน มีกลิ่นเหม็นมากอยู่ตลอดเวลา เหตุที่เป็นเช่นนี้เพราะเมื่อชาติก่อนเวลามีคนมาขอทานข้าวจากพวกเขา ทั้งที่พวกเขามีข้าวอยู่ แต่กลับโกหกว่าไม่มี และเมื่อมีคนมาขอทานซ้ำอีกแต่ก็ไม่ให้ และสาบานว่า
“ถ้าฉันมีข้าว แต่บอกว่าไม่มีก็ขอให้ฉันกินลามกอาจมที่เน่าหนอนเหม็นนักหนานั้นเถิด”
ด้วยบาปกรรมดังกล่าว เมื่อตายแล้วพวกเขาจึงต้องเกิดเป็นเปรต ทนทุกข์ทรมานกินแต่ลามกอาจมปนหนอนเน่าเหม็นมากอยู่เช่นนี้ตลอดเวลา
ในขณะที่ สกายบุ๊กส์ (2550, หน้า 81) กล่าวไว้ใน เล่าเรื่องไตรภูมิพระร่วงฉบับการ์ตูน ว่า เปรตพวกหนึ่งจะคอยกินอุจจาระ ซากสัตว์ เสมหะ ของเน่าเสียในโลกมนุษย์ เพราะว่าเปรตเหล่านี้เคยดูหมิ่นคนจร ผู้มาขออาหารเป็นทาน แต่พวกเขาไม่เคยให้ บางคนให้ของไม่ควรให้เป็นทาน ดังนั้นเมื่อเคยให้ของเน่าเสียชนิดใดก็ต้องกินของเน่าเสียน่ารังเกียจเหล่านั้น
เมื่อนำมาวิเคราะห์จะเห็นประเด็นที่สอดคล้องกัน คือ การไม่ให้ทานแก่ผู้อื่นและแสดงพฤติกรรมรังเกียจ ดูถูก หรือกลั้นแกล้งใด ๆ ต่อผู้อื่น ก็จะได้รับผลแห่งการกระทำนั้นย้อนคืน คือการขาดแคลนอาหารและสิ่งที่กินไปก็จะกลายเป็นของเน่าเสีย ตามการกระทำและคำพูดที่เคยได้กล่าวและกระทำกับผู้อื่นไว้นั้นเอง
เมื่อเราได้ข้อมูลเบื้องต้นแล้วให้นำข้อมูลดังกล่าวมาบูรณาการร่วมกับ หลักการผลิตสื่อส่งเสริมการศึกษา หลักการจัดนิทรรศการ ลักษณะและพฤติกรรมของกลุ่มผู้เรียน รวมถึงงบประมาณ เพื่อนำมาออกแบบหุ่นจำลองที่สอดคล้องกับปัจจัยต่าง ๆ ที่กล่าวมาและประเมินโอกาสความสำเร็จได้ไม่น้อยกว่าร้อยละ 85
ซึ่งหุ่นจำลองเปรตไม่ให้ทานชิ้นนี้ ผลิตขึ้นมาด้วยวัสดุเหลือใช้ในอัตราร้อยละ 85 เพื่อเป็นการลดปริมาณขยะ อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และสามารถประหยัดงบประมาณได้ ด้วยวิธี Upcycle ดำเนินการออกแบบหุ่นจำลองโดยนายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ ซึ่งนำศิลปะไทยเป็นแนวทางหลักในการออกแบบ เนื่องจากเป็นวรรณคดีไทย โดยมีการปรับประยุกต์รูปแบบการ์ตูนเข้าไปในชิ้นงานด้วย เพื่อให้เกิดการเข้าถึงและเข้าใจที่ง่ายมากยิ่งขึ้นได้ในกลุ่มผู้เรียน ซึ่งจากสถิติการเข้าใช้บริการกลุ่มผู้เรียนมีช่วงอายุอยู่ระหว่าง 18 – 25 ปี โดยประมาณ อีกทั้งเพื่อลดทอนความน่ากลัวจากเนื้อหาให้ดูน่าสนใจดึงดูดการอยากเรียนรู้ที่มากขึ้น ตามที่แสดงในภาพ
นักศึกษาสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่นี่
อ้างอิงข้อมูลจาก:
กรมศิลปากร, คณะกรรมการวรรณคดีแห่งชาติ. (2556). วรรณคดีแห่งชาติ เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร : เอดิสัน เพลส โพรดักส์.
กรมศิลปากร, สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์. (2555). ไตรภูมิกถาฉบับถอดความ. ค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2565, จาก https://vajirayana.org/ไตรภูมิกถาฉบับถอดความ/บทที่-๓-แดนเปรต
สกายบุ๊กส์. (2550). เล่าเรื่องไตรภูมิพระร่วง (ฉบับการ์ตูน). ปทุมธานี : สกายบุ๊กส์.
ผู้เรียบเรียง: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
