หุ่นจำลองโขนโรงใน
หุ่นจำลองโขนโรงใน
การผลิตหุ่นจำลองโขนโรงใน เพื่อเป็นสื่อส่งเสริมการศึกษา ถ่ายทอดความรู้ให้เกิดความเข้าใจที่ง่ายมากยิ่งขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม เกี่ยวกับ โขน และเป็นประโยชน์ต่อการเรียนการสอนของมหาวิทยาลัยรามคำแหง อีกทั้งต้องการแสดงให้เห็นถึงวัสดุและวิธีการ ในการสร้างหุ่นจำลองดังกล่าว เพื่อให้นักศึกษา ได้นำประสบการณ์ในการสร้างหุ่นจำลองไปปรับใช้กับการเรียนต่อไปได้
โขนโรงใน
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (2565, หน้า 31) กล่าวว่า โขน เป็นรูปแบบการแสดงที่มีความงามสง่า แสดงถึงความเข้มแข็งอย่างมีระเบียบแบบแผน นักวิชาการด้านนาฏศิลป์เชื่อว่า โขนเป็นมหรสพที่ก่อรูปหล่อหลอมขึ้นจากศิลปวิทยาการที่มีมาก่อนหลายสาขา ได้แก่ ระบำรำเต้น หนังใหญ่ การเล่นดึกดำบรรพ์ รวมถึงคติความเชื่อของสังคมไทยในอดีตกาล ในขณะที่สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ (2555, หน้า 84) กล่าวว่า แรกเริ่มโขนเป็นการละเล่นของชายล้วนที่อยู่ในราชสำนัก มีไว้สำหรับเล่นในการพระราชพิธีและผู้ที่จะสามารถฝึกหัดโขนได้จะต้องเป็นมหาดเล็กหลวงเท่านั้น จึงเรียกว่า “โขนหลวง” ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์และทรงฟื้นฟูศิลปวัฒนธรรมทุกด้าน ทรงได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เจ้านายและขุนนางผู้ใหญ่หัดโขนได้โดยไม่ทรงห้ามปราบ จึงเกิด “โขนบรรดาศักดิ์” ขึ้นมา ด้วยเหตุนี้ส่งผลให้ศิลปะการแสดงโขนแพร่หลายมากขึ้น
ธนิต อยู่โพธิ์ (2511, หน้า 40-41) กล่าวว่า ในระยะที่นิยมเล่น “หนังจับระบำหน้าจอ” หรือ “หนังติดตัวโขน” ในบางครั้งก็มีการนำละครมาเล่นแทนระบำหรือโขนบ้างสลับกันไป ด้วยเหตุนี้ ศิลปะแห่งการเล่นหน้าจอหนัง จึงเริ่มมีการผสมผสานกันมากขึ้นอีกและมีผู้นำการแสดงโขนกับละครในเข้าผสมกัน การแสดงจึงมีทั้งออกท่ารำเต้นและมีพากย์มีเจรจาตามแบบโขนและนำเพลงขับร้องและเพลงประกอบกิริยาอาการของดนตรีแบบละครในและมีระบำรำฟ้อนผสมเข้าด้วย เป็นการปรับปรุงให้วิวัฒนาการขึ้นอีก
แต่โขนที่เอกชนเล่นกันภายนอก คนพากย์คนเจรจา อาศัยความชำนาญและจดจำเรื่องรามเกียรติ์ที่มีอยู่ แล้วพากย์ไปและเจรจาไปอย่างกลอนสดด้วยปฏิภาณของแต่ละคน การแสดงจึงมักเล่นกันไปตามสะดวก แต่ในขณะที่โขนที่ประจำอยู่ภายในราชสำนัก จะคงได้รับการทำนุบำรุงบทบาทท่าทาง ตลอดจนเพลงขับร้องและดนตรีให้ประณีตงดงามขึ้นโดยลำดับมา ตั้งแต่สมัยที่นิยมนำเอาเรื่องรามเกียรติ์ไปแต่งขึ้นเป็นบทละครสำหรับแสดงละครใน เช่น บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 และในรัชกาลที่ 2 เป็นต้น แสดงว่าวิธีการของโขนกับละครในได้ผสมผสานกันมาโดยลำดับตั้งแต่สมัยนั้น นอกจากนี้ราชกวีในราชสำนักช่วยปรับปรุงขัดเกลาและประพันธ์บทพากย์บทเจรจาให้ไพเราะสละสลวยขึ้นอีกด้วย ศิลปแห่งการเล่นโขนภายในพระราชสำนักจึงไพเราะงดงามเป็นอย่างยิ่ง และในภายหลังมาใช้แสดงในโรงอย่างแบบละครใน จึงเรียกกันว่า “โขนโรงใน” ซึ่งสอดคล้องกับ กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (2562, หน้า 78) กล่าวว่า โขนโรงใน เป็นการประสมประสานโขนและละครในเข้าด้วยกัน มีการพากย์การเจรจาอย่างโขนและมีคนร้องต้นเสียงกับลูกคู่อย่างละครใน แสดงบนโรงและมีฉากหลังเป็นม่านอย่างละครใน
ขั้นตอนการผลิตหุ่นจำลองโขนโรงใน
นักศึกษาสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่นี่
อ้างอิงข้อมูลจาก :
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม, กระทรวงวัฒนธรรม. (2562). โขน : มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติรายการแรกของประเทศไทย. กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
ธนิต อยู่โพธิ์. (2511). โขน (พิมพ์ครั้งที่ 3). พระนคร: กรมศิลปากร.
สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์. (2555). นิทรรศน์รัตนโกสินทร์ อัญมณี แห่งมหานคร. กรุงเทพมหานคร : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง.
ผู้เรียบเรียง: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
