หุ่นจำลองครุฑ: สัตว์ศักดิ์สิทธิ์ในไตรภูมิกถา
วาดภาพประกอบโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน
นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
หุ่นจำลองครุฑ (Garuda)
ครุฑเป็นสัตว์ใหญ่ มีอนุภาพและพละกำลังมหาศาล แข็งแรง บินได้รวดเร็ว มีสติปัญญาเฉียบแหลม อ่อนน้อมถ่อมตนและมีสัมมาคารวะ
ครุฑ จัดเป็นสัตว์เดรัจฉานเช่นดียวกัน แต่อาหารและที่อยู่ของครุฑนั้นเหมือนกับของเทวดาในสวรรค์ มีฤทธิ์อำนาจสามารถเนรมิตตนได้เช่นกัน ดังนั้นจึงได้ชื่อว่า “เทพโยนิ”
พญาครุฑ ผู้เป็นใหญ่นั้นร่างกายใหญ่โตถึง 140 โยชน์ ปีกซ้ายขวายาว 140 โยชน์ ยาว 12 โยชน์ เมื่อครุฑกางปีกเต็มที่ บินไปในอากาศจะยาวถึง 700 โยชน์ เวลาเหยียดปีกเต็มที่จะได้ถึง 800 โยชน์
ครุฑ จะมีการเกิดได้ 4 รูปแบบ คือ
1. ครุฑที่เกิดจากครรภ์
2. ครุฑที่เกิดจากไข่
3. ครุฑที่เกิดจากไคล
4. ครุฑที่เกิดเป็นรูปกายใหญ่โตในทันที
แต่ครุฑที่เกิดจากครรภ์และไข่จะไม่สามารถจับนาคที่เกิดจากไคลและที่เกิดเป็นรูปกายโตใหญ่ในทันทีได้ ครุฑนั้นมีร่างกายใหญ่โตและกำลังวังชาแข็งแรงยิ่งนัก เมื่อเวลาครุฑเฉี่ยวนาคกลางมหาสมุทร น้ำจะแยกออกโดยรอบมีรัศมี 100 โยชน์ ครุฑจะใช้เล็บรัดหางนาค ปล่อยหัวห้อยลง แล้วพาบินไปยังที่อยู่แล้วจึงจะกินเป็นอาหาร ครุฑมักจะเลือกกินนาคที่มีขนาดเท่าตนหรือเล็กกว่า ถ้ามีขนาดใหญ่กว่าก็ไม่สามารถจับกินได้ ณ เชิงเขาพระสุเมรุมีสระใหญ่สระหนึ่งชื่อ “สิมพลี” กว้าง 400 โยชน์ มีต้นงิ้วขึ้นเป็นฟ้าล้อมรอบ มีความสูงเท่ากันราวกับมีผู้ปลูกไว้ ใบเขียวงามน่าดูยิ่งขึ้น และยังมีต้นงิ้วใหญ่อยู่ต้นหนึ่ง ขนาดเท่าต้นไม้ชมพูทวีป สระนี้เป็นที่อยู่ของฝูงครุฑ ไม่มีสัตว์ปีกใดที่เทียบเท่าครุฑได้เลย (กรมศิลปากร, 2555)
ครุฑ เป็นสัตว์ที่ทรงพลัง มีความสง่างาม น่าเกรงขาม รวมถึงมีความลี้ลับอยู่ในตัวเอง มีร่างกายที่ผสมผสานกันระหว่าง รูปร่างของสัตว์กับคนเข้าด้วยกัน ตามคติความเชื่อของพราหมณ์ฮินดูและพุทธศาสนามหายานกล่าวได้ว่า ครุฑเกิดจากการผสมผสานระหว่างองค์ประกอบรูปร่างของสัตว์ที่เรียกว่า นก นั้นคือ หัวนก ขานก และปีกนก เข้ากับรูปร่างของมนุษย์ที่เป็นมนุษย์ผู้ชาย การจำแนกลักษณะครุฑ มีด้วยกัน 5 ประเภท (ส.พรายน้อย, 2542, หน้า 18 และ 19) ได้แก่
- ครุฑที่มีลักษณะตัวเป็นคนอย่างคนธรรมดาแต่มีปีก
- ครุฑที่มีลักษณะตัวเป็นคน แต่มีหัวเป็นนก
- ครุฑที่มีลักษณะตัวเป็นคน แต่มีหัวและขาเป็นนก
- ครุฑที่มีลักษณะตัวเป็นนกแต่หัวเป็นคน
- ครุฑที่มีลักษณะรูปร่างเหมือนนกทั้งตัว
การจำแนกลักษณะครุฑ 5 ประเภท
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
ผลิตโดย: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
ขั้นตอนการผลิตหุ่นจำลองครุฑ (ตัวเล็ก)
เมื่อเราได้ข้อมูลเบื้องต้นแล้วให้นำข้อมูลดังกล่าวมาบูรณาการร่วมกับ หลักการผลิตสื่อส่งเสริมการศึกษา หลักการจัดนิทรรศการ ลักษณะและพฤติกรรมของกลุ่มผู้เรียน รวมถึงงบประมาณ เพื่อนำมาออกแบบหุ่นจำลองที่สอดคล้องกับปัจจัยต่าง ๆ ที่กล่าวมาและประเมินโอกาสความสำเร็จได้ไม่น้อยกว่าร้อยละ 85
ซึ่งหุ่นจำลองครุฑชิ้นนี้ ผลิตขึ้นมาด้วยวัสดุเหลือใช้ในอัตราร้อยละ 85 เพื่อเป็นการลดปริมาณขยะ อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และสามารถประหยัดงบประมาณได้ ด้วยวิธี Upcycle ดำเนินการออกแบบหุ่นจำลองโดยนายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษา ชำนาญการ ซึ่งนำศิลปะไทยเป็นแนวทางหลักในการออกแบบ เนื่องจากเป็นวรรณคดีไทย โดยมีการปรับประยุกต์รูปแบบการ์ตูนเข้าไปในชิ้นงานด้วย เพื่อให้เกิดการเข้าถึงและเข้าใจที่ง่ายมากยิ่งขึ้นได้ในกลุ่มผู้เรียน ซึ่งจากสถิติการเข้าใช้บริการกลุ่มผู้เรียนมีช่วงอายุอยู่ระหว่าง 18 – 25 ปี โดยประมาณ อีกทั้งเพื่อให้ดูน่าสนใจดึงดูดการอยากเรียนรู้ที่มากขึ้น ตามที่แสดงในภาพข้างต้น
ขั้นตอนการผลิตหุ่นจำลองครุฑ (ตัวใหญ่)
ตามความเชื่อคติไตรภูมินั้น เดรัจฉานภูมิ เป็นหนึ่งในทุคติภูมิ 4 ที่เกิดจากการกระทำบาป ทั้งนี้หุ่นจำลอง ดังกล่าวผลิตขึ้นเพื่อเป็นเครื่องมือสื่อสารความรู้ ถึงเนื้อหาสาระจากไตรภูมิกถา หรือ ไตรภูมิพระร่วง มุ่งให้เห็นเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น เพื่อให้นักศึกษาและผู้ใช้บริการทั่วไปเกิดความเข้าใจได้มากยิ่งขึ้นและยังประโยชน์ต่อการเรียนการสอน โดยคาดหวังว่าจะเกิดประโยชน์กับกระบวนวิชาวรรณคดีไทยและสาขาอื่น ๆ ของมหาวิทยาลัยรามคำแหงที่เกี่ยวข้องด้วย นอกจากนี้ยังต้องการแสดงให้เห็นถึงวัสดุและวิธีการ ในการสร้างหุ่นจำลองดังกล่าว เพื่อให้นักศึกษา ได้นำประสบการณ์ในการสร้างหุ่นจำลองไปปรับใช้กับการเรียน โดยคาดหวังว่าจะเกิดประโยชน์กับกระบวนวิชานิทรรศการทางการศึกษา สาขาวิชาปฐมศึกษา และสาขาวิชาเทคโนโลยีการศึกษาของมหาวิทยาลัยรามคำแหงได้
ศิราภรณ์ที่เรียกว่า กรรเจียกจอน
นักศึกษาสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่นี่
อ้างอิงข้อมูลจาก:
กรมศิลปากร, สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์. (2555). ไตรภูมิกถาฉบับถอดความ. ค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2565, จาก https://vajirayana.org/ไตรภูมิกถาฉบับถอดความ/บทที่-๒-แดนของสัตว์เดรัจฉาน
ส.พรายน้อย. (2542). พญาครุฑ พาหนะแห่งพระเจ้า. กรุงเทพมหานคร : น้ำฝน.
สุวัฒน์ แสนขัติยรัตน์. (2559). การสร้างศิลปกรรมรูปครุฑ จากอดีตสมัยสืบสานสู่ปัจจุบันในภูมิภาคเอเชีย. วารสารวิถีสังคมมนุษย์. 4 (ฉบับที่ 2), 129-154.
ผู้เรียบเรียง: นายกฤษดา เรืองสถาน นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
