ไม้เลื้อยมีมือเกาะลำต้นทอดยาวได้ 10-20 เมตร กิ่งอ่อน และช่อดอกมีขนสีน้ำตาลแดงปกคลุมหนาแน่น กิ่งแก่เกลี้ยง ใบเดี่ยวรูปไข่ ปลายใบแหลมหรือหยักเว้าเล็กน้อยหรือแยกผ่าลึกถึงฐานใบ ช่อดอกเป็นกระจุกซ้อนกันแน่น ดอกมีจำนวนมาก กลีบเลี้ยงคล้ายห่อกาบ มีแยกเป็นแฉกตามยาว 1-2 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองหรือส้มแดง ผลเป็นฝักแก่แล้วแตก เมล็ดแบน

                 ชื่อพื้นเมือง : สามสิบสองประโดง
                 การกระจายพันธุ์ : พืชถิ่นเดียวของไทย พบบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน

                 ปี พ.ศ.2538 ดร.ชวลิต นิยมธรรม และคณะ ได้พบต้นเสี้ยวประหลาดที่บริเวณชายป่าดิบแล้งบนเทือกเขาในจังหวัดหนองคาย หลังจากทำการตรวจสอบในเบื้องต้นพบว่าเสี้ยวดังกล่าวไม่มีลักษณะที่คล้ายหรือใกล้เคียงกับเสี้ยวอื่นๆ ที่เคยมีรายงานมาก่อน กระทั่งต่อมาเมื่อ ศ.ไค ลาร์เซน (Kai Larsen) ผู้เชี่ยวชาญพรรณไม้ชาวเดนมาร์ก และภรรยา (อาจารย์ สุพีร์ ศักดิ์สุวรรณ ลาร์เซน) เดินทางมาตรวจสอบพันธุ์ไม้ ณ กรมป่าไม้ ดร.ชวลิต จึงส่งมอบเสี้ยวที่เก็บมาให้ท่านทั้งสองตรวจสอบอย่างละเอียด ผลปรากฏว่าเสี้ยวดังกล่าวเป็นพืชชนิดใหม่ของโลก ลักษณะเด่นคือมีกลีบเลี้ยงห่อคล้ายกาบ ซึ่งมีลักษณะที่ไม่เคยพบมาก่อนในกลุ่มสกุลย่อย Phanera   การห่อตัวของกลีบเลี้ยงนี้เองที่บังคับให้กลีบดอกไม่สามารถกางออกได้เต็มที่เมื่อดอกบาน ซึ่งเป็นลักษณะที่แตกต่างจากเสี้ยวอื่นๆ อย่างมาก เมื่อเป็นเช่นนี้ท่านทั้งสองจึงร่วมกับกรมป่าไม้ ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต ใช้พระนามาภิไธยของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เพื่อเทิดพระนามพระองค์ท่านที่ทรงสนพระทัย และให้การสนับสนุนงานทางพฤกษศาสตร์ตลอดมา โดยใช้ชื่อว่า Bauhinia sirindhorniae  K.& S.S. Larsen   หรือ สิรินธรวัลลี อันหมายถึง วัลยชาติแห่งองค์สมเด็จพระเทพฯ นั่นเอง

                 ต่อมาในปี พ.ศ.2542 คณะนักพฤกษศาสตร์จากสวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ได้สำรวจพรรณพืชบริเวณเทือกเขา ภูพาน จ.สกลนคร และไปพบสิรินธรวัลลีเข้าโดยบังเอิญ จึงนับว่าเป็นความโชคดีที่เราได้พบถิ่นที่อยู่ตามธรรมชาติของพืชหายากชนิดนี้เพิ่มขึ้นอีกพื้นที่หนึ่ง ขณะนี้สวนพฤกษศาสตร์ฯ ได้เพาะขยายพันธุ์สิรินธรวัลลีจนมีปริมาณเพิ่มขึ้น อันจะเป็นหลักประกันว่าพืชหายากชนิดนี้จะยังคงอยู่เมืองไทยตลอดไป.

หมายเหตุ 

                 พืชตระกูลเสี้ยว (Bauhinia ) เป็นหนึ่งในสมาชิกพืชวงศ์ถั่ว (Leguminosae-Caesalpinioideae ) มีการกระจายพันธุ์ในเขตร้อนทั่วโลกกว่า 300 ชนิด  สมาชิกในตัวอย่างกลุ่มเสี้ยว ได้แก่ กาหลง ชงโค และ โยทะกา ฯลฯ

อ้างอิง

สารคดี 17,198 ( ส.ค. 2544 ) หน้า 42

รวบรวมข้อมูลโดย : ฝ่ายวารสารและเอกสาร

  สนเทศน่ารู้  ขึ้นด้านบน